Vücudumuzda üriner sistem; böbrekler, üreterler, mesane ve üretradan oluşur. Her böbrek kendi üreteri ile mesaneye birleşir. Böbrekler kandan atılacak maddeleri ve suyu filtre ederek idrarı oluşturur. Oluşan idrar üreter dediğimiz ince bir tüp sistemi ile mesaneye iletirler. Mesanede biriktirilen idrarda üretra yolu ile dışarı atılır.
Görülme sıklığı nedir?
Çift sistem yaklaşık 125 kişiden birinde bir böbrekten iki üreter çıkmaktadır. Bu üreterlerden biri böbreğin üst yarısında oluşturulan idrarı alırken, diğeri de alt kısımda üretilen idrarı mesaneye ulaştırırlar.
Genelde her iki üreterde mesaneye normal açılıyorsa her hangi bir sorun oluşturmazlar. Bazen üst sistem üreteri erkek çocuklarında üretraya kız çocuklarında vajene veya üretraya açılabilmektedir. Bu patolojiye ektopik üreter denir. Bu durumda da bu üreter oldukça geniş bulunmaktadır. Bazen alt sistemi drene eden üreter mesaneye girdikten sonra çok kısa bir tünel oluşturarak içeri açılırlar ve bu da o üretere ve böbreğin kısmına reflü oluşmasına neden olmaktadırlar.
Bazen de üst sistemi drene eden üreter mesane içinde baloncuk oluşturarak üreterosel dediğimiz bir patoloji oluştururlar. Çoğunlukla bu baloncuk üreterin ucunda bir tıkanıklık yaratır. Bu da üreterde genişlemeye sebebiyet verir.
Üreteroselin görülme oranı 500 kişide birdir. Kızlarda 5-6 kat daha fazla görülür. % 10 vakada çift taraflı olma ihtimali vardır. Eğer bir kişide üreterosel varsa %80 çift sistem üreter de vardır.
Belirtileri nelerdir?
Eğer üreter genişlemişse veya üreterosel yeteri kadar büyük ise bebek anne karnında iken ultrason ile şüphelenilir. Ancak ister reflü yapan çift sistem olsun isterse de tıkanıklık yaratan üreterosel olsun genellikle hayatın ilk ayında idrar yolu enfeksiyonu nedeniyle hastaneye başvururlar. Enfeksiyonun belirtileri olarak da yan ağrısı, ateş, kanlı idrar gibi semptomlar olabilir.
Eğer üst sistem üreteri kızlarda mesaneye değil başka yere açılıyorsa sürekli idrar kaçırmaya neden olmaktadır.
Tanı için istenenler?
Hem çift sistem hem de üreterosel için ilk başta ultrason istenir. Detaylı ve deneyimli ellerde yapılmış bir ultrason bize detaylı bilgi verir. Çift sistem olup olmadığı, üreterosel olup olmadığı, üreter çapları vb detayları bize verir. Sonrasında böbrekteki fonksiyon kaybı için DMSA (sintigrafi) ve reflü olup olmadığını anlamak için de VCUG (işeme sistografisi) istenir. Bazen de kesin tanı için sistokopi (ince ışıklı boru) ile bakılması gerekebilmektedir.
Tedavi
Tedavinin şekli, tanı konduğu anda hastanın yaşına ve böbreğin etkilenen kısmının fonksiyonunun olup olmamasına ve vezikoüreteral reflünün mevcut olup olmadığına dayanmaktadır. Bazı durumlarda, birden fazla işlem gereklidir. Nadir durumlarda, gözlem (tedavi yapılmadan) tavsiye edilebilir.
Çift sistem varsa ve her iki üreterde mesane açılıp, böbreğin alt kısmından gelen üretere reflü varsa ya sistoskopik olarak subüreterik enjeksiyonla ya da açık cerrahi ile bu kaçak önlenmeye çalışılmaktadır.
Çift sistem üreter olupda üst sistem üreteri mesane dışında bir yere açılıyorsa ve drene ettiği üst böbrek çalışıyorsa bu üreteri mesane içine almak gerekmektedir. Eğer böbreğin üst kısmı çalışmıyorsa böbreğin bu kısmı ve üreter çıkartılmalıdır.
Üreterosel varsa ve erken dönemde tanı konduysa sistoskop ile girilip bu baloncuğa bir giriş açılmalı ve idrarın drene olabilmesi sağlanmalıdır. Bundan sonraki işlemler reflünün olup olmadığına, mesane girişinde üreteroselin tıkanıklık yapıp yapmadığına ve böbreğin/üst böbreğin çalışıp çalışmadığına göre değişmektedir. Çoğunlukla bir veya birkaç ameliyat gerebilmektedir.