Testislerin toplar damarlarının fazla genişlemesi sonucu oluşan bir durumdur. Varikoselin ortaya çıkmasında bu toplardamarın içinde yer alan kapakçıkların bozulması etkilidir. Varikosel testis torbalarının (skrotumun) hemen üst kısmında ya da kasık bölgesinde yumuşak, şiş bir kitle şeklinde ortaya çıkar.
Erkeklerde 5 15 oranında görülürken, 10 yaş altı erkek çocuklarında oldukça nadirdir. Ancak ergenliğe doğru bu oaran giderek artmaktadır. Olguların yaklaşık %80-90’ında sol tarafta olup, çift taraflı olması %2-20, yalnızca sağ tarafta olması %1-7 oranında bildirilmektedir. Varikoselin daha çok sol tarafta görülmesi bir takım anatomik özelliklere bağlıdır.
Varikosel belirtileri, hastalığın tanısı ve tedavisi için oldukça önemlidir. Varikosel testis üzerinde;
- Şişlik
- Kabarıklık
- Testiste ağrı
- Testiste küçülme şeklinde belirti verebilir.
İleri yaşlarda çocuk sahibi olamayan erkek hastaların %30’unda varikosel mevcuttur. Variköz damarlar testis ısısının bozulması, kirli kan içindeki toksik maddelerin testiste birikmesi ve testis kan akımını bozması ile testis fonksiyonlarını etkiler ve sperm ve testosteron üretimini bozar.
Varikosel tanısında en iyi yöntem tecrübeli bir doktorun muayenesidir. Fizik muayene sıcak bir ortamda hasta ayakta ve yatar pozisyonda tekrarlanarak yapılmalıdır. Her iki pozisyonda normal ve ıkınarak yapılan muayenede damarların ne kadar genişlediği hissedilmelidir.
Yapılan muayeneye göre varikosel 3 evreye ayrılmaktadır.
- Derece: Ayakta muayene olan hastada herhangi bir belirtisi olmayıp, ıkındırıldığı zaman elle varikoselin tespit edildiği durumdur.
- Derece: Ayakta gözle hafif derecede varikosel görülmektedir. Ikındırma manevrası sonucu elle belirgin olarak damarların görülür hale geldiği durumdur.
- Derece: Ayakta muayene olan hasta hiç ıkındırılmadan damarların görülür halde olduğu, ıkındırma manevrası sonunda bu görüntünün daha da belirgin hale geldiği durumdur.
Sonrasında utrason ile aynı muayene şekli yapılarak damar çapları ölçülmelidir. O testisin üç boyutu alınarak, testisin etkilenip, etkilenmediği görülmelidir. Çocuğun yaşı (yetişkine yakın) uygun ise spermogram yapılabilir. Ancak cerrahi gereklilik özellikle çocuğun şikayetlerine (özellikle ağrı) ve testisin (kıvamına, boyutuna) etkilenip etkilenmediğine bakılarak verilir. Ultrasonda etkilenen testis hacminde, karşı taraf testise göre %20’den fazla küçülme saptanması çok önemli bir ameliyat kriteridir.
Varikosel ameliyatı mikrocerrahi yöntemlerle yapılır. O taraf kasık bölgesinden bir aç cmlik kesi ile girilip, damarların bulunup, tek tek bağlanması gerekir. Ameliyatın tek taraflı ya da çift taraflı olması ve bağlanan damar sayısı ile ilişkili olarak süre 1,5-2,5 saat arasında değişmektedir. Çeşitli yöntemlerle farklı ameliyat teknikleri tarif edilmiştir. Her tekniğin farklı komplikasyon oranları vardır. En sık görülen komplikasyonlar; varikoselin tekrarlaması veya testis etrafında sıvı (hidrosel) birikmesidir. Bu yüzden bu konuda tecrübeli çocuk ürologları tarafından yapılması önemlidir.