Kabızlık nedir?
Çocuklarda kabızlık oldukça yaygın görülen bir sağlık sorunudur. Kabızlık, bağırsak hareketlerinin yavaşlaması ve/veya çıkan kakaların boncuk boncuk, sert ve kuru olması durumu olarak tanımlanmaktadır. Genellikle kabızlık şikayeti yaşayan çocuklarda ciddi bağırsak ağrısı ve/veya dışkılama esnasında anüs ve çevresinde ağrı şikayeti de gözlenmektedir.
Kaka kaçırma nedir, kabızlık ile ilişkisi nedir?
Kabızlık yaşayan çocukların birçoğu kaka kaçırma şikayeti de yaşamaktadır. Anlam olarak birbirine tezat durumlar olarak görülse de birbiriyle oldukça yakın ilişkide olan iki sağlık durumudur. Sertleşen ve kuruyan kakalar kalın bağırsağın son noktasında (rektum) birikerek o bölgeye yerleşmektedir. Eski kakalar rektumun iç yüzeyini kaplayarak, yeni kakaların geldiği hisseden rektal duyunun azalmasına veya ortadan kaybolmasına sebep olur. Böylelikle çocuk, yeni kakaların geldiğini hissetmeyerek boyca eski kakalara göre daha küçük ve yumuşak kıvamda olan kakaları kaçırır. Genellikle kabız olan çocukların iç çamaşırında bulaşma şeklinde görülen lekelenmeler, kaka kaçırmaya (fekal inontinans) işarettir. Aileler bu durumu çoğunlukla ishal ile karıştırmaktadır.
Anatomik olarak rektum kakanın depolanma yeri olarak değil yalnızca geçiş yolu olmaya uygundur. Kronik (uzun sürün) kabızlıklarda rektum doğal anatomik yapısını kaybederek genişlemeye ve duyarlılığını kaybetmeye başlar. Rektumda biriken sert kakalar, anal sfinkterlerin (anüs çevresi kaslar) tutabileceği kapasiteyi aştığı zaman taşma şeklinde daha büyük kakaların kaçmasına da sebep olabilir.
Kabızlığın yanı sıra herhangi bir nörojenik durumun varlığı da kaka kaçırmaya neden olabilmektedir.
Kaka kaçırmanın nedenleri nelerdir?
Kabızlığın yanı sıra araştırılması gereken diğer durumlar aşağıdaki şekildedir.
- Genetik yatkınlık
- Anüsteki kas kontrolünün kaybolması
- Dışkının tutulması
- Tuvalet fobisi
- Psikolojik travmalar
- Tuvalet eğitimindeki sert ve aşırı disiplinin olması
- Dikkat eksikliği/ hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve gelişimsel bozukluklar
- Bilişsel ve zihinsen gelişim geriliği
Kabızlığın tanısı nasıl konur?
Klinik karar vermede hasta hikayesi ve şikayetleri oldukça önemlidir. Kaka yapma sıklığının haftada 3’ten daha az olması ve kaka kıvamının sert ve küçük parçalar şeklinde olması önemli bulgulardandır. Bunun yanı sıra ultrasonda artmış rektum çapının görülmesi de tanı konmada anlamlı bir kriterdir.
Ne kadar sık görülür?
Çocuk polikliniğine başvuran hastaların %3’ de görülmektedir.
Hangi çocuklar risk grubundadır?
Aşağıda sıralanan durumlara sahip olan çocuklarda kabızlık rahatsızlığı görülme olasılığı daha fazladır.
- Hareketsizlik
- Yeterince lifli gıda tüketmeme
- Yeterince sıvı tüketmeme
- Bazı ilaçların yan etkisi
- Anüs veya rektumu etkileyen tıbbi bir durumun varlığı
- Nörolojik bir rahatsızlığın varlığı
Kabızlığın belirtileri nelerdir?
Dışkılamanın sıklığında azalma, karın ağrısı ve sert kıvamlı kakalar kabızlığın belirtilerindendir. İki haftadan uzun süren kabızlığa eşlik eden;
- Ateş
- İştah kaybı
- Dışkıda veya anüs çevresinde kan olması
- İç çamaşırda bulaşma şeklinde kaka lekeleri veya kaka kaçırma
- Gündüz idrar kaçırma, acil sıkışma hissi ile idrara gitme ve/veya İdrar yolu enfeksiyonunun varlığı
- Dışkılama sırasında aşırı ıkınma
- Kaka tutma ve erteleme davranışının varlığı
- Bağırsağı tam boşaltamama hissi
- Karında anormal şişlik
- Dışkılama öncesi, anı ve sonrasında ağrının varlığı
- Kötü koku
- Anüsten dışarıya çıkan herhangi bir dokunun varlığı (rektal prolapsus, basur) gibi durumlar önemsenmeli ve ertelenmeden doktora müracaat edilmelidir.
Kabızlığın nedenleri nelerdir?
Çocuklarda kabızlık organik (doğuştan kazanılan) veya fonksiyonel (sonradan kazanılan) nedenlerden dolayı oluşmaktadır. Ancak bilinmelidir ki %5’ lik kadar küçük bir oranda kabızlık organik kökenlidir. %95’lik kısımda sonradan edinilmiştir.
Organik nedenler;
- Anatomik bozukluklar
- Bağırsak sinir ve kas bozuklukları
- Anormal karın kasının varlığı
- Metabolik ve gastrointestinal bozukluklar
- Genetik yatkınlık
Fonksiyonel nedenler;
- Kakanın ertelenmesi
- Yeteri miktarda sıvı tüketilmemesi
- Yeteri kadar lifli gıdaların tüketilmemesi
- Hareketsizlik
- Pelvik taban kaslarındaki fonksiyonel (işleyiş) bozukluklar
- Etkili ıkınma becerisinin öğrenilememesi
- Yaşam rutinlerinde değişimlerin olması
- Tuvalet eğitimlerinin çok erken yaşta verilmesi
- İlaçların yan etkisi
- Psikolojik travmalar
- Laktoz intoleransı (süt ve süt ürünlerine duyulan hassasiyet)
Çocuğunuzun kaka tipini Bristol Kaka Tablosu'ndan takip edebilirsiniz.
Nasıl tedavi edilmektedir?
Tedavi planında, yaşam alışkanlıkların değiştirilmesi ve kabızlığa eşlik eden gündüz idrar kaçırma gibi alt üriner sistem şikayetlerinin de tedaviye eklenmesi oldukça önemlidir.
Doktorunuzun önerdiği probiyotik desteği bu süreçte çocuğunuzun şikayetlerini aza indirgemede yardımcı olacaktır. Kakanın yumuşamasına yardımcı lifli gıdaların ve yaşa uygun su tüketimine başlanması bu süreçte oldukça önemlidir.
Doktorunuzun önerdiği doz ve sıklıkta lavman yapılması dışkılamayı kolaylaştırarak, kabızlığın getirdiği huzursuz durumu ortadan kaldırmaya yardımcı olacaktır.
Kabızlık şikayeti olan çocuklarda, yapılan fiziksel değerlendirmelerde genellikle pelvik taban kaslarında (anüs çevresindeki kaslarda) aşırı gerginlik ve spazmlar bulunmaktadır. Tedavinin kalıcı ve uzun vadede başarılı olabilmesi için yapılacak olan yaşam alışkanlıklarındaki değişimlerin yanına mutlaka pelvik taban rehabilitasyonu da eklenmelidir.
Tedavi edilmez ise ne gibi problemlere yol açabilir?
Kabızlık şikayeti tedavi edilmediği taktirde kronikleşerek, yakın ilişkide bulunana mesaneyi de rahatsız ederek, idrar ile ilgili şikayetlerin de başlamasına sebep olabilmektedir. Anatomik olarak bağırsak ile yakın ilişkide bulunan mesane rektumda biriken sert kakaların baskısına uğrar. Bu durum mesane kaslarının aşırı aktivitesine yol açarak acil sıkışma hissi ile idrar kaçırmaya sebep olabilir. Böylelikle durum daha karmaşık hale gelerek tedavi sürecinin uzamasına yol açabilir.
Aynı zamanda kabızlık çocukta ağrı ve huzursuzluk meydana getirebileceği için, çocuğun dışkılamadan kaçınmasına sebep olabilir. Dışkılamadan kaçınma daha sert ve büyük kakaların oluşmasına sebep olarak kabızlık ile ilgili şikayetlerin de artmasına neden olabilir. Böylelikle ağrı ve kabızlık arasında kısır bir döngü oluşur. Bu kısır döngünün oluşmadan tedaviye başlanması tedavi sürecinin kısalmasının yanı sıra başarı oranının da artmasını sağlamaktadır.
Unutulmamalıdır ki kaka vücut için zehirlidir ve düzenli olarak her gün vücuttan uzaklaştırılması gerekmektedir. Kabızlık şikayeti veya belirtisinin gözlemlendiği en kısa süre içerisinde doktora başvurulmalıdır.
Tuğtepe Çocuk Üroloji Ekibi olarak nasıl tedavi ediyoruz?
Diğer hastalıklarda olduğu gibi kabızlığa olan yaklaşımımız da multidispliner şekildedir. Kliniğimize başvuran hastamızın yaşam alışkanlıklarını sorgulayarak yaşına en uygun beslenme alışkanlıklarını kazanmasını sağlamaktayız. Seanslarımızda detaylı mesane-bağırsak eğitimi vererek doğru dışkılama tekniklerini öğretmekteyiz.
Kabızlık ve kaka kaçırma şikayeti olan çocukların pelvik taban kaslarına fazladan yük binmekte ve kasların yapısı bozulmaktadır. Sadece ilaç tedavisi vererek bu şikayetler belli bir dönem iyileşecektir. Bir süre sonra problemlerin tekrarlama ihtimali yüksektir. Bunun için mutlaka pelvik taban rehabilitasyonuyla kasların fonksiyonu düzeltilmelidir.
Boşaltımda önemli rol oynayan karın kaslarının manuel terapi ve nefes teknikleri ile gevşetilmesi ve pelvik taban kaslarının yeniden rehabilite edilmesi uzun vadede başarılı tedaviler sunmamızı sağlamaktadır.
Unutulmamalıdır ki; vaktinde alanında uzman kişilerce yapılacak olan tedavi ile ileriye dönük birçok ciddi sağlık probleminin önü geçilecektir.
